پیامکهای انبوه، فرصت‌ها و تهدیدات
نویسنده: پشتیبانی
با پیشرفت بشر در عرصه‌های فن‌آوری ارتباطات و تکنولوژی‌های نوظهور و نقش برجسته‌ای که این پیشرفت در زندگی کنونی انسان‌ها ایفا می‌نماید، فرصت‌ها و تهدیداتی در حال رخ داد است که باید با بررسی تمام ابعاد مختلف حوزۀ فن‌آوری ارتباطات معضلات و تهدیدات را به حداقل رسانده و با بسترسازی مناسب از فرصت‌های پیش‌آمده کمال استفاده را نمود.
یکی از این وسایلی که با این پیشرفت وارد حوزه زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها شده تلفن همراه است که با کارکردهای مختلف، ارتباطات بین افراد را آسان نموده و باعث تحول عظیمی در زندگی بشر شده است. از کارکردهای تلفن همراه ارسال پیام کوتاه است که در حال حاضر به‌قدری فراگیر شده است که روزانه چند میلیون پیام کوتاه بین کاربران در حال تبادل می‌باشد. این پیام‌ها در زمینه‌های مختلفی ارسال می‌شوند، مثلاً بعضی از این پیام‌ها شخصی و خانوادگی است. بعضی دیگر پیام‌های کاری است. یک دسته مهم از این پیام‌ها را پیام‌های تبلیغاتی تشکیل می‌دهد که معمولاً به‌صورت انبوه برای کاربران ارسال می‌شود. در این نوشتار قصد داریم که مزایای این شیوه ارسال پیامک را بررسی کرده و معضلاتی که بعضاً برای برخی از هموطنان ایجاد می‌شود را یادآور شویم. لازم می‌دانیم قبل از ورود به بحث تعریفی از پیام کوتاه را ارائه داده آنگاه به موضوع بپردازیم.
تعریف پیامک(پیام کوتاه یا اس ام اس): پیامک یا همان پیام کوتاه، سرویسی برای تبادل پیام‌های متنی از طریق تلفن همراه بین کاربران می‌باشد. این پیام درواقع همان‌طور که از اسمش پیدا است بسیار کوتاه و از ۷۰ کاراکتر تا ۱۶۰ کاراکتر تشکیل شده است.
این سرویس (Short Message Service) برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ توسط یک شرکت مخابراتی به نام ودافون در انگلیس به‌کاربرده شد. این سرویس به‌قدری فراگیر شده که شرکت‌های اروپایی و آمریکایی برای کاهش هزینه‌های ارتباطی خود از آن استفاده می‌کنند. این سرویس در ایران برای اولین بار در سال ۱۳۸۱ مورداستفاده قرار گرفت و از آن سال به بعد رفته‌رفته در بین کاربران ایرانی فراگیر شده تا جایی که در سال ۱۳۸۵، بیش از ۸ میلیارد پیام کوتاه در کل ایران مبادله شده است یکی از کاربردهای پیامک‌ها فعالیتهای تبلیغاتی و بازاریابی است که به‌صورت انبوه برای کاربران ارسال می‌شود. به این روش اصطلاحاً بازاریابی پیامکی گفته می‌شود. این پیامکهای گروهی یا انبوه، هزینه تبلیغات شرکت‌ها را کاهش داده و باعث استقبال شرکت‌ها و فروشگاه‌ها از این شیوه تبلیغاتی شده است. به‌طوری‌که در حال حاضر بر طبق اعلام آمار رسمی که از سوی مرکز توسعه فناوری اطلاعات اعلام شده است. روزانه بالغ‌بر ۲۰ میلیون پیامک تبلیغاتی به مشترکان تلفن همراه ارسال می‌شود. این پیامکهای تبلیغاتی به‌صورت انبوه و از طریق سامانه‌های هوشمند برای کاربران و مخاطبان تلفن‌های همراه ارسال میگردد. سامانه‌ها به‌صورت تخصصی امکان ارسال، دریافت و تحلیل پیام کوتاه را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. سامانه پیام کوتاه ابزاری جهت ارتباطات جمعی و ارسال پیامکهای اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی است که در قالب یک وب‌سایت در محیط اینترنت تعبیه‌شده و بدون نیاز به سخت‌افزار یا نرم‌افزار جانبی قابلیت ارسال پیامک را فراهم می‌کند.
شماره‌هایی که پیام‌های گروهی از طریق آن برای مخاطبان ارسال می‌شود، شماره‌های مجازی نامیده می‌شوند. شماره‌های مجازی پیام کوتاه، مخصوص ارسال و دریافت پیامک از بستر اینترنت هستند و باید به‌وسیله نرم‌افزار استفاده شوند. این شماره‌ها که در کشور با پیش‌شماره‌های ۱۰۰۰، ۲۰۰۰، ۳۰۰۰ ارائه می‌شوند فاقد سیم‌کارت و سند هستند. شماره‌های مجازی از ۵ تا ۱۴ رقم هستند و بر اساس تعداد ارقام قیمت‌های متفاوتی دارند. از ویژگی‌های پیامک‌هایی که توسط این سامانه ارسال می‌شود این است که به‌صورت ناخواسته و بدون اجازه و هماهنگی قبلی برای کاربران تلفن همراه ارسال می شود. به علت استفاده فراوان شرکت‌ها و مؤسسات از این سامانه‌ها پیامک‌هایی که در طول روز برای دارندگان سیم‌کارت‌های تلفن همراه ارسال میگردد بسیار زیاد است. البته این موضوع باعث نارضایتی برخی از مشترکین اپراتورهای تلفن همراه شده است.
بر اساس مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، خدمات پیامک انبوه شامل پیامکهای اطلاع‌رسانی، خبری، تبلیغات، بازی و سرگرمی و موارد مشابه می‌شود که اپراتورها باید قبل از شروع ارائه خدمات پس از تأیید کمیسیون، مجوزهای لازم را از مراجع ذی‌صلاح قانونی دریافت کند و با تأیید سازمان، ارائه خدمات آغاز شود. همچنین مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی متولی حوزه محتوا است. بررسی محتوای پیامکهای انبوه پیش از ارسال، بر عهده این مرکز است. تشکیل کمیتهای زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برای ساماندهی پیامکهای انبوه ارسالی به کاربران خبری بود که توسط وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات داده شد. موضوع ساماندهی پیامکهای انبوه ارسالی به خاطر مزاحمت‌هایی است که با ارسال این پیامک‌ها برای کاربران ایجاد می‌شود. با تصویب کلیات سیاست‌های ساماندهی خدمات پیامکی ارزش‌افزوده و پیامک انبوه در بیست ویکمین جلسه شورای عالی فضای مجازی کشور، وزارت ارتباطات این وعده را داده که کاربران به‌زودی از دست این مزاحمت‌ها خلاصی پیدا می‌کنند.
بر اساس آمار منتشرشده از سوی مرکز توسعه فناوری اطلاعات در بازۀ زمانی شش ماه دوم سال ۹۲ بالغ‌بر ۱۴ هزار مورد شکایت از پیامکهای انبوه و تبلیغاتی به این مرکز ارائه شده است. همچنین وزارت ارتباطات آمار شکایات به سامانه ۱۹۵ را روزانه حدود ۴۰۰ مورد اعلام کرده که بخشی از این شکایت‌ها مربوط به پیامکهای انبوه و تبلیغاتی است. در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی آیین‌نامه پایش پیامکهای انبوه و پیامکهای تبلیغاتی تصویب شد و بر این اساس مصوب شد تا کار گروهی با مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عضویت ۹ دستگاه برای پایش محتوا در ارائه خدمات پیامکی ارزش‌افزوده و پیامک انبوه در شبکه‌های ارتباطی تشکیل شود.
بر اساس این مصوب ارائه‌کنندگان خدمات ارتباطی باید امکان فعال‌سازی یا غیرفعال کردن دریافت پیامکهای انبوه را برای کاربران فراهم کند و هرگونه فعالیت برای ارائه خدمات محتوایی پیامکی نیز در چارچوب قوانین و مقررات کشور و با دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امکان‌پذیر خواهد بود.
در حال حاضر ۲ دیدگاه در مورد ارسال پیامکهای انبوه در کشور وجود دارد.
الف) دیدگاه موافقان که خواهان ادامه روند این شکل کاری برای ارسال پیامکهای انبوه هستند.
ب) دیدگاه مخالفان که خواهان عدم ارسال این صورت از پیامک‌ها برای مخاطبان هستند.
الف) دیدگاه موافقان: موافقان این دیدگاه که بیشتر اپراتورها، شرکت‌ها و مؤسسات تجاری هستند عمدۀ دلایل موافقت خود در این زمینه را موارد زیر بیان می‌نمایند:
الف) کاهش هزینه‌های تبلیغات
ب) صرفه‌جویی در وقت و امکان ارتباط گسترده با مخاطبان
ج) سرعت‌بالا برای برقراری ارتباط با مخاطبان
د) دسترسی همیشگی با مشتریان
ب) دیدگاه مخالفان: مخالفان این دیدگاه که بیشتر کاربران هستند علت عمده مخالفت خود را، نقض حریم خصوصی و ایجاد مزاحمت برای خود می‌دانند. طبق این دیدگاه اپراتورها و کلیه شرکت‌ها و مؤسسات برای ارسال پیامک برای کاربران، باید موافقت آن‌ها را جلب نمایند تا بتوانند برای مشتریان خود پیامک ارسال نمایند.
بررسی این دو دیدگاه: بعد از بیان دو دیدگاه مخالفان و موافقان به نظر می‌رسد که باید علاوه بر بهره جستن از این امکان که توسط تلفن همراه و اپراتورها برای برقراری ارتباط متنی برای کاربران ایجادشده است، باید تمهیدی اندیشه شود که حریم خصوصی مخاطبان حفظ‌شده و از ایجاد مزاحمت‌های گاه و بی گاه برای آنان جلوگیری شود. برای این کار اپراتورها باید علاوه بر کسب رضایت کاربران برای ارسال پیام، امکاناتی را فراهم نموده که اگر برخی از مشترکین خواهان غیرفعال کردن این پیام‌ها باشند این شرایط مهیا باشد. یکی از موارد اشتباهی که گاهی توسط برخی از اپراتورها مشاهده می‌شود این است که ارائه‌دهندگان خدمات کلیه اطلاعات شخصی و محرمانه افراد از قبیل سن، تاریخ تولد، میزان تحصیلات افراد را در اختیار شرکت‌ها مؤسسات قرار داده تا آن‌ها برای انتخاب جامعه هدف خود برای تبلیغات اطلاعات بیشتری در اختیار داشته باشند. مورد دیگری که باید خیلی به آن توجه داشت محتوا و متنی است که برای کاربران ارسال می‌شود این محتوا باید علاوه بر دارا بودن شرایط قانونی از هرگونه تبلیغات دروغین و غیرواقعی به دور باشد.
تبلیغات اغوا کننده و دروغین شیوۀ نادرستی است که بعضی از این مؤسسات و شرکت ها برای ارائه خدمات خود به کار میبرند. با ساماندهی این پیامک ها و نظارت بر محتوای این پیام ها میتوان امکان سوء استفاده و کلاهبرداری های احتمالی را از متخلفین و مجرمین سلب نمود.
